Obniżone i wzmożone napięcie MM

Częstym powodem, dla którego niemowlę trafia do fizjoterapeuty, jest podwyższone lub obniżone napięcie mięśniowe. Problemy takie obserwują położne lub pediatrzy. Ich wykrycie na wczesnym etapie i skierowanie do specjalisty fizjoterapii niemowląt jest kluczowe. Wcześnie rozpoczęta terapia daje największe szanse na szybkie uzyskanie polepszenia stanu zdrowia małego pacjenta. Często jednak dochodzi do nieporozumień związanych z mylnym nazewnictwem. O co zatem chodzi z tym napięciem mięśniowym?

1. Dlaczego Twoje dziecko na pewno nie ma problemu z napięciem mięśniowym.
2. Czym jest nieprawidłowy rozkład napięcia mięśniowego?
3. Podwyższone napięcie mięśniowe.
4. Obniżone napięcie mięśniowe.
5. Co robić?

Dlaczego Twoje dziecko na pewno nie ma problemu z napięciem mięśniowym.

Jest wiele naukowych definicji napięcia mięśniowego. Można je określić jako zdolność mięśni do przeciwdziałania skurczom biernym na rozciąganie lub też jako opór na ruch występujący w mięśniach w stanie spoczynku. Do mnie najbardziej przemawia dość stara już definicja (z końca XIX w). Napięcie mięśniowe to stan ciągłego lekkiego napięcia charakterystyczny dla zdrowego, żywego mięśnia. Zatem napięcie mięśniowe jest fizjologią. Bez niego nasz organizm nie byłby wstanie użyć mięśni po to, aby nacisnąć pedał gazu, podnieść do ust kubek z ulubionym napojem (dla mnie z kawą) czy obrócić głową za przelatującym samolotem. Prawidłowe napięcie mięśniowe jest nam potrzebne. Robi się trudniej, gdy jest ono za niskie (obniżone) lub za wysokie (wzmożone). Wtedy trzeba działać.

Czym jest nieprawidłowy rozkład napięcia mięśniowego?

Gdy maluszek mieszka w brzuchu mamy, pływa swobodnie w wodach płodowych i nie musi przeciwstawiać się sile grawitacji. Jednak po narodzinach zaczyna ona go zewsząd otaczać i noworodek musi nauczyć się w niej żyć. Jednym z głównych jego celów (oprócz tego, żeby spać, najeść się, mieć ciepło i sucho) jest: być stabilnym. Stabilność ciała dzieciątka jest jednym z elementów wpływających na jego poczucie bezpieczeństwa. Gdy rozwój przebiega prawidłowo, taką stabilność w sposób naturalny daje prawidłowe napięcie centralne, czyli ogólnie rzecz ujmując tułów. Tak zbudowana stabilność dale możliwość rozwinięcia prawidłowych ruchów (mobilności) tego, co do tułowia jest przyczepione czyli głowy, rąk i nóg.

Jeżeli maluch, z różnych przyczyn, nie ma możliwości, aby zapewnić sobie stabilność płynącą z tułowia, szuka jej gdzie indziej. Poszukiwania te idą w dwóch różnych kierunkach. Pierwszy z nich to napinanie się w innych miejscach niż tułów np. w rączkach, barkach. Napnę się - będzie stabilnie. Wtedy mówimy o podwyższonym napięciu mięśniowym (obwodowym). Drugi kierunek to zwiększenie płaszczyzny podparcia i mała aktywność ruchowa. Rozpłynę się po podłożu i nie będę się ruszać - będzie stabilnie. Wtedy mówimy o obniżonym napięciu mięśniowym (obwodowym).

Zarówno obniżone jak i podwyższone napięcie mięśniowe obwodowe jest stanem nieprawidłowym. Mówimy o nieprawidłowym rozkładzie napięcia mięśniowego - jest go albo za dużo albo za mało na obwodzie czyli w okolicach głowy, rąk i nóg. Jednak pierwotną przyczyną jest obniżone napięcie mięśniowe centralne.

Powyższe rozważania dotyczą dzieci bez problemów neurologicznych i zdiagnozowanych chorób (genetycznych, metabolicznych i innych), czyli znacznej większości populacji.

Podwyższone napięcie mięśniowe obwodowe.

Po czym można je rozpoznać? Gdzie napnie się maluch, żeby czuć się stabilnie?

Niemowlę ze wzmożonym napięciem mięśniowym może mieć napięty karki i barki, co będzie wyraźnie wyczuwalne podczas ubierania czy chęci umycia tych okolic. Może sprawiać wrażenie bardzo silnego, ponieważ położone na brzuszku czy trzymane na rękach bardzo mocno będzie trzymać (odginać) głowę. Łopatki mogą być wysoko uniesione, przez co szyja wygląda na nieco „za krótką”. Rączki mogą być zaciśnięte, przez co trudnymi stają się próby chwytania zabawek. Nogi mogą być napięte, co utrudniać będzie zmianę pieluszki i ubieranie. Mogą się krzyżować, a palce w stopach mogą być stale podwinięte. Niemowlę może zdecydowanie buntować się przeciwko pomysłowi, aby kłaść je na brzuszku, nie podpiera się wtedy na rękach, a nawet może próbować (w sposób nieprawidłowy) przewrócić się na plecy. Może również napinać całe ciało podczas emocji, zarówno tych pozytywnych jak i negatywnych. Podczas siedzenia może cofać łokcie za linię barków, a wstając napinać nóżki i stawać na palcach.

Bywa tak, że dzieciaki ze wzmożonym napięciem mięśniowym obwodowym rozwijają się szybciej niż ich rówieśnicy, ale niekoniecznie w sposób prawidłowy. Napięty nie znaczny silny.

Obniżone napięcie mięśniowe obwodowe.

Jak to zrobić, żeby było stabilnie i bezpiecznie bez zbędnego napinania?

Dzieciątko z obniżonym napięciem mięśniowym może być raczej spokojne i mało ruchliwe. Buzia może być otwarta, może wystąpić nadmierne ślinienie i ulewanie. Rączki raczej będą wolały leżeć na podłożu, a nóżki ułożą się w „pozycji żabki”. Niemowlak raczej nie będzie chciał leżeć na brzuszku, będzie się szybko męczyć w tej pozycji, nie da rady podeprzeć się na rączkach. Dlatego też, od zbyt częstego leżenia na plecach, może spłaszczyć mu się główka z tyłu. Brzuszek może być duży, „rozlany” i mięciutki. W pozycji czworaczej kolanka będą ustawiały się szerzej niż bioderka, podczas siedzenia barki będą opuszczone, a plecy zaokrąglone. W staniu kolanka mogą za bardzo zbliżać się do siebie, a stopy mogą ustawiać się koślawo.

Często rozwój dzieci z tym rozkładem napięcia mięśniowego przebiega wolniej niż u rówieśników. Może on też być słabszy jakościowo.

Co robić?

Działać! Aktualnie mamy duże możliwości, aby wspomóc rozwój dzieciaka począwszy już od pierwszych tygodni życia. Jedną z nich jest uznawana na całym świecie terapia wg koncepcji NDT-Bobath. Podstawą jest przeprowadzenie bardzo dokładnego wywiadu z rodzicem oraz diagnoza malucha. Na tej podstawie określa się jego główny problem. Odpowiednio dobrana terapia pomoże wzmocnić centrum (czyli wspomnianą wcześniej stabilizację centralną). Dzieciom zbyt napiętym na obwodzie pomoże to rozluźnić nadmiernie napięte mięśnie (już nie muszą się napinać, uff…) i wykonywać ruchy prawidłowe dla danego etapu rozwoju. Dzieciom zbyt rozluźnionym da stabilną podstawę do tego, aby zebrać się w sobie i spróbować powalczyć z tą potężną siłą grawitacji.

Ćwiczymy podczas wizyty u fizjoterapeuty, zazwyczaj około 45 minut. Kontynuacją terapii gabinetowej jest prawidłowa pielęgnacja w domu, którą pokaże rodzicom fizjoterapeuta/ka. Nauczy w jaki sposób dziecko podnosić, odkładać, nosić, układać do spania i aktywności, w jakich pozycjach się bawić i jeść oraz jak najlepiej zmieniać pieluchę, ubierać się i rozbierać. Niezbędne może także okazać się wykonywanie zadań domowych, które pomogą jeszcze szybciej osiągnąć efekty terapii. Więc do dzieła!